Adam Mickiewicz, „PIELGRZYM POLSKI’’
Pielgrzym Polski. Pismo Polityczne i Literackie – czasopismo polskie okresu Wielkiej Emigracji, wydawane w Paryżu (od 4 listopada 1832 do 25 marca 1833, w 24 numerach). Wydawcą i głównym edytorem był Eustachy Januszkiewicz. Publikował w Pielgrzymie artykuły m.in. Adam Mickiewicz, który był także znaczącym współpracownikiem Pielgrzyma (którego tytuł był zainspirowany jego Księgami narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego).
W nawiasach napisałam wam numery artykułów, które tworzył Mickiewicz, a pod każdym artykułem napisany jest nr Czasopisma, w którym dany artykuł się ukazał. Artykuły znajdują się w tomie 6 Dzieł Mickiewicza, wydawnictwa Czytelnik 1995.
Tutaj wam pokrótce streściłam sens tych artykułów (w wyborze):
Mickiewicz pisał swoje własne artykuły. Pisał między innymi o:
- (1) opisuje swoje własne wrażenia po lekturze pamiętnika Różyckiego, który to bardzo ekspresyjnie opisał swoją podróż na Wołyń. Chwali sposób pisania tego pamiętnika, dla Różyckiego ważne są szczegóły, a przede wszystkim wiara w to, że to powstanie jest dobre. Mickiewicz stawia ten pamiętnik jako wzór dla innych pamiętników
-(2) Mickiewicz w jednym z artykułów umieszcza apel od Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich do wszystkich członków i rodaków Litwy, aby zechcieli uzupełnić zbiory pamiętników dotyczących wojny narodowej w Litwie i Ziemiach Ruskich. Towarzystwo chce aby ludzie z prawdą i szczerością opowiedzieli wszystko to co wiedzieli i czego byli świadkami. Ważne są dla nich szczegóły. Mickiewicz proponuje aby pamiętniki tych ludzi były podobne do pamiętnika Różyckiego.
-(4) Mickiewicz pisze o „Pielgrzymie polskim”. Kiedyś to pismo służyło tylko za ognisko nowin i wiadomości, teraz powołaniem pisma i redaktorów jest badać i odgadywać przyszłość. Pismo komentuje to, co dzieje się w kraju i na emigracji, jest pośrednikiem pomiędzy krajem i emigracją i ma ono udzielać wiadomości o potrzebach narodu
-(5) Mickiewicz pisze o partiach w różnych krajach, zwraca uwagę na to jak te partie ciągle się zmieniają, w Polsce natomiast panuje republika i demokracja. Polak jest naturalnym demokratą i republikaninem , jest więc sprzymierzeńcem tych stronnictw
-(7) Mickiewicz opisuje posiedzenie Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich, które 25 marca obchodziło rocznice powstania na Litwie, Wołyniu, Podolu i Ukrainie. Autor prezentuje poszczególnych członków tego powstania, pisze o czym oni rozmawiali. Poruszyli np. kwestie konstytucji w czasie powstania na Litwie i Ziemiach Ruskich. Analizowali na posiedzeniu tą konstytucję, a Mickiewicz to wszystko zrelacjonował.
-(9) Mickiewicz poruszał również w swoich artykułach kwestie religijne. W Wielkim Tygodniu pisał o święcie Wielkiej Nocy. Autor przedstawił w artykule uroczyste obchodzenie święta Paschy w Polsce oraz wszelkie zwyczaje z tym związane.
-(12) Mickiewicz w jednym ze swych artykułów pisał również Katechizmie carskim, w którym zostało poruszone czwarte przykazanie: Czcij ojca i matkę twoją. Przykazanie to, carski katechista rozumiał w ten sposób, że ojcem Polski jest Mikołaj, a matką Prusy lub Austria. Na koniec katechizmu dowiedziono również, że ojczyzną Polaków jest Rosja
-(15) Mickiewicz pisze także o żołnierzach naszych (polskich) zatrzymanych w Prusach i zmuszonych do pracy. Pracowali oni ciężko, za marne grosze
-(16) Mickiewicz opisuje Konstytucje 3 maja. Jest to jeden jedyny akt przeszłości, Edno prawo pisane, które zgłębiać i którego duchem przejmować się należy. To prawo zostało wyjęte z serca wielkiej masy, żyje do tej pory, jest prawem żywym, mającym się jeszcze rozwijać w przyszłości. Jest to jedna jedyna konstytucja szanowana w narodzie polskim. Autor pisze także jak czasem potajemnie trzeba było obchodzić to święto, ale ludzie mimo przeciwności byli jej wierni.
Miała ona wiele zalet, m.in.: nadała ona narodowi króla, spełniła wiele życzeń kardynalnych narodu
-(17,18) Mickiewicz porusza również kwestie literackie w swych artykułach. Pisze o sonetach Józefa Hieronima Kajsewicza albo o poezji Słowackiego
-(19) Porusza także kwestie polityki i bezpolitykowców. Bezpolitykowcy nie wiedza do jakiej Patrii przynależeć, z jakim wiatrem płynąć. Polityką nazywa tylko czyny, albo słowa i myśli, które rodzą czyny. Takimi czynami była dla niego: walka, zwycięstwo lub męczeństwo, takimi słowami były dla niego słowa Ewanielii, Lutra, Napoleona, pieśń o Dąbrowskim.
-(22) Mickiewicz w „Pielgrzymie Polskim” umieszcza również wiadomości w Polski, które donosiła mu Gazeta Warszawska. W lasach i po drogach leżą nieboszczyki, prawdopodobnie są to oficerowie moskiewscy, którzy zostali wyrznięci. Z czasem liczba tych powstańców wzrastała.
-(24) Mickiewicz porusza również w swych artykułach kwestie ekonomiczne. Pisał np. o tym jak ludzie dążyli do wprowadzenia nowego systemu podatkowania. Przy tym pisał o ekonomistach, administratorach, itp. O tym pisał w kilku artykułach i w kilku numerach Czasopisma.
OPRACOWANIE:
Przedłużenie ideologii zawartych w Księgach narodu i pielgrzymstwa stanowi publicystyka Mickiewicza z lat 1823-1833, zazwyczaj dyktowana różnymi okazjami doraźnymi, częściowo drukowana w czasopiśmie „Pielgrzym Polski”, którego redaktorem był poeta od kwietnia do czerwca 1833 r. Niektóre z publikowanych tam artykułów są przykładem znakomitej publicystyki politycznej, np.: O dążeniu ludów Europy; O bezpolitykowcach i o polityce „Pielgrzyma” ; O ludziach rozsądnych i ludziach szalonych.
Całość tej publicystyki pozwala uchwycić myślowe linie przewodnie politycznego rozumowania Mickiewicza i zarazem klimat uczuciowy, w którym kształtowały się jego poglądy jako polityka. Powstała ona bowiem w krótkim okresie przeświadczeń poety o rychłej odmianie porządku europejskiego, który obali zmurszały system królów i bankierów (mających już tylko pół życia), odda głos ludom i przywróci niepodległy byt Polsce. Stąd płynie ostrość sądów Mickiewicza, którymi opatruje on rządy, parlamenty, mędrków i gazeciarzy, wspierających zachwiane trony, ale również radosna pewność rychłego zwycięstwa wolności.
Na miejsce czołowe tej publicystyki Mickiewicza, wysuwa się przekonanie o wspólnocie wolności ludów. Ta wolność objawi się w nowej formule internacjonalizmu narodów wyzwolonych od wojen narzucanych przez interesy władców.
Dla Mickiewicza-publicysty sprawa wolności była bardzo ważna. Tylko ludzie wolni mogą według niego tworzyć przyszłość Europy. W jednym z artykułów w „Pielgrzymie” pisał: ,,Jedynie byt Polski wolnej i niepodległej może rozwiązać praktycznie wszystkie trudności teorii politycznych, dla których wysila się dotąd daremnie myśl i leje krew ludów zachodnich Europy. Dla Mickiewicza- taktyka oznaczało to stałe narzucanie sprawy polskiej Europie (chciał aby Europa zainteresowała się Polską), swoiste uplątywanie Europy w tę właśnie kwestię na wzór taktyki Napoleona, który właśnie uważał, że sprawa wolności jest najważniejszą, że w nią całą Europę wplatać należy (art. O dążeniu ludów Europy)
Zasada uniwersalizmu wolności powinna obowiązywać także Polaków we wszelkim myśleniu o ojczyźnie i działaniu dla niej. Dla Polski, czyli dla wolności powszechnej, bez której Polska nie powstanie – oto wskazówka działań i zarazem otwarta formuła patriotyzmu Mickiewicza, która została wyłożona w artykule O partii polskiej: Miał w sobie ducha polskiego ten człowiek, który w rewolucji napisał na chorągwiach polskich: „Za waszą i naszą wolność”, i wyraz „waszą” położył przed wyrazem „naszą”, wbrew całej dawnej logice dyplomatycznej.
Myślenie uniwersalistyczne, operowanie wspólnotą wolności stanie się trwałym rysem światopoglądu Mickiewicza i znamieniem jego działań rewolucyjnych, czego wybitnym potwierdzeniem będzie rok 1848 i publicystyka ,,Trybuny Ludów”.
W publicystyce początku lat trzydziestych pojawił się także zespół idei, które później Mickiewicz rozwijał i zabsolutyzował, przypisując im wyłączną wartość. To forsowanie czynu przeciw teoretyzowaniu, refleksji, wiedzy książkowej: ,,Ale polityką, działaniem, nazywamy tylko czyny albo słowa i mysli, które rodzą czyny” umieścił w artykule: O bezpolitykowcach i o polityce.
Z czasem Mickiewicz skupił się na rozwijaniu pojęcia czynu, a wcześniej swą główną energię skierował przeciwko negatywnemu przeciwieństwu czynu, czego konkretyzacją były wszelkiego rodzaju dyskusje nad formami ustroju i teorie praw, które nazywał „paplaninami zepsutych starców” i radził strzec się tej szermierki słowem jak zaraźliwej choroby.
Na miejsce rozumkowania i mędrkowania wprowadził poeta instynkt jako intuicyjną zdolność rozpoznawania prawdy i słuszności. Instynkt, który ma stanowić właściwość ludu, duszy ludu, „czucia”, a więc tych źródeł wiedzy pozarozumowej, które Mickiewicz-romantyk od dawna cenił najwyżej: toteż jest to słowo nie tylko używane , ale wręcz nadużywane w publicystyce redaktora „Pielgrzyma” i nadaje ono myśleniu Mickiewicza barwę romantyczną. Zwłaszcza w pojmowaniu rewolucji jako żywiołu spontanicznego.
Rewolucja polityczna była bowiem dla Mickiewicza swego rodzaju irracjonalną ekspresją duszy ludu, jego pragnień i uczuć. Uprawianie polityki polegać więc miałoby na współodczuwaniu z ludem i na umiejętności wniknięcia w instynkt mas. Tylko wtedy polityk może pozostać w zgodzie z duchem czasu i stawiać trafne diagnozy. Inne postępowanie określał Mickiewicz jako studiowanie „teorii wulkanu”, wówczas wulkan już wybuchał.
Publicystyka lat 30 to znakomity zapis romantycznego myślenia politycznego, łączącego rewolucję z chrześcijaństwem, wolność z uniwersalizmem, mesjanizm polski ze zbawieniem świata.
W artykule O bezpolitykowcach Mickiewicz zapisał znamienną pochwałę ,,wszystkich, którzy nie czekali”, dając przykład nowej dyplomacji czynu: ,,Wielkimi dyplomatami szczególnie byli podchorążowie tej nocy, kiedy akt belwederski wystrzałami Europie ogłosili”
Z dużym uzasadnieniem można powiedzieć że w Księgach i publicystyce Pielgrzyma oprócz programu wychowawczego, skierowanego do społeczności emigracyjnej, tkwił także zamiar terapeutyczny przyznania gromadzie ludzi, którzy stracili tak wiele – szansę niepodległej Polski, strony ojczyste i rodzinne majątki – godności rycerzy wolności i apostołów moralnej odmowy świata.
Większość czasopism traktowała literaturę instrumentalnie, a krytykę literacką upodrzędniała w stosunku do problematyki polityczno-społecznej nawet wówczas, gdy obejmował ją swym zakresem, jak redagowany „Pielgrzym”- pismo to polityce i literaturze było poświęcone.
warycki