Guarneri - słynny ród wielkich lutników włoskich, działajšcych od Xvii w. w Cremonie, a także w Mantui i Wenecji: Andrea, przed 1626-98, uczeń N. Amatiego, twórca b. cennych i poszukiwanych skrzypiec i wiolonczel; jego sym i uczeń, Pietro Giovanni, 1655-1720; Giuseppe Giambattista, 1666-1739, brat Pietra; Pietro zwany di Venezia, 1695-1762; Giuseppe Antonio 1698-1744, który od znaku krzyża i liter IHS, które umieszczał na kartkach w swoich instrumentach (dla odróżnienia ich od dzieł ojca, Giuseppa Giambattisty), zwany del Gesu, wł., 'od Jezusa', największy - obok Stradivariusa - lutnik w dziejach. Na jego skrzypcach grał Paganini (zob.). Guatimozin - Guatemozin, Guathemoc, ok. 1494-1525, ostatni władca Azteków, siostrzeniec Montezumy, bohaterski obrońca miasta Tenochtitlan przed Hiszpanami pod dowództwem Cortesa; stracony na szubienicy. A czy mylisz, że ja zażywam miłej kšpieli? - hiszp. Estoi yo en algun deleite, o bano?, Guatimozin do kacyka Tacuby w czasie, gdy obu torturowano na wolnym ogniu. Kacyk jęczał w męczarni, a Ciuatimozin spokojnie go upominał. Cortes przyrzekł cesarzowi ochronę, ale gdy ten owiadczył, że nic nie wie o rzekomych ukrytych skarbach Azteków, Cortes wydał go swoim żołnierzom na tortury, zresztš bez skutku. Gudrun (1) - Kudrun, bohaterka tytułowa niemieckiego poematu epickiego (1210-35) nieznanego autora Austriaka. Córka króla Hetela i Hildy, zaręczona z Herwigiem z Zelandii wbrew chęci, z nakazu srogiego ojca, zostaje porwana przez Hartmuta z Normandii, pełnego cnót i zalet rycerza, pragnšcego zdobyć jej serce. Ona jednak, dumna i wierna danemu słowu i nie kochanemu narzeczonemu, udaremnia starania Hartmuta, który po kilku latach, rozczarowany, oddaje jš pod opiekę swojej matki, Gerlindy, ta za czyni z królewny praczkę. Dopiero po trzynastu latach Herwig wraz z bratem Gudrun, Ortwinem, przybywajš do Normandii na ratunek, cinajš głowę Gerlindzie, ale, za wstawieniem się Gudrun, dochodzš ze szlachetnym porywaczem do porozumienia, a narzeczeni pobierajš się. Gudrun (2) - żona Sigurda w Volsunga Saga (zob.), lepiej znana jako Krymhilda w Pieni o Nibelungach i Gatrune w tetralogii operowej Wagnera Piercień Nibelunga (zob. Nibelung). Gudrun (3) - bohaterka islandzkiej, wczesnoredniowiecznej Laxdale Saga 'saga Łososiowej Doliny', córka królowej Grymhildy, kobieta samolubna, niezależna, gwałtowna, mciwa, zakochuje się w rycerzu Kjartanie. Gdy ten przebywa na dworze króla Olafa, Gudrun daje posłuch plotce, przyniesionej jej przez kuzyna, Bollego, że Kjartan zaprzyjanił się z Ingebjorgš, siostrš króla; na złoć ukochanemu Gudrun wychodzi za mšż za Bollego. Kjartan po powrocie żeni się, na złoć Gudrunie, z Hrefnš i daje jej w prezencie drogocenny czepek, przeznaczony przez Ingjebotgę jako podarek dla Gudrony. Ta organizuje kradzież czepka, co staje się powodem szeregu zajazdów i walk; w jednej z nich Kjartan ginie. Guerino Meschino - (wym. meskino) wł., 'nędznik, nędzarz', bohater włoskiego romansu, na wpół rycerskiego, na wpół alegorycznego, wyd. w Padwie w 1473. Guerino jest synem Millona, króla Albanii, zdetronizowanego w dniu narodzin królewicza. Dziecko uratował niewolnik grecki. Guermantes - (wym. germat) nazwisko arystokratycznego rodu, do którego należy szereg postaci cyklu W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta, m.in. diuk i diuszesa de Guermantes (Basin i Oriane), brat diuka, baron de Charlus, ksišżę Gilbert i księżna Marie-Hedwige de Guermantes, markiz Robert de Saint-Loup i Madame de Villeparisis. Guernica (y Luno) - (wym. gernika) miasto w Baskonii (płn. Hiszpania), 26 Iv 1937, w czasie wojny domowej, zbombardowane i zniszczone przez lotnictwo niemieckie (Legion Condor). Guernica - słynny olbrzymi obraz (1937) Pabla Picassa, Nowy Jork, Mus. of Modem Art, namalowany pod wieżym wrażeniem wiadomoci o bombardowaniu miasta, ukazujšcy grozę i okrucieństwo bezcelowego mordu i zniszczenia; pokazany w pawilonie hiszp. wystawy wiatowej w Paryżu 1937. Pewien dygnitarz niemiecki miał zapytać Picassa w jego pracowni, wskazujšc na ten obraz: "Czy to pan zrobił?", na co malarz odparł: "Nie, to pan!" La victoire de Guernica - fr., 'zwycięstwo', kompozycja na chór (1954) Luigi Nono do tekstu Paula Eluarda. Guggenheim - zob. Muzeum Guggenheima. Guignol - (wym. giniol) marionetka występujšca pierw. w ulicznych pokazach lalkowych, rozpoczętych ok. 1815 w Lyonie przez lalkarza Laurenta Mourqueta (1745-1844), który póniej otworzył kawiarnię z Teatrem Guignol. Postać Guignola przewyższyła w Lyonie popularnociš Poliszynela: wesoły, dobroduszny chłopek-roztropek, łatwowierny, ale chytrus, zawsze w końcu wydobywajšcy się z opresji. Teatrem Guignol (Theatre de Guignol) nazywano paryskie dziecięce teatrzyki lalkowe. Theatre de Grand Guignol - teatr przy ulicy Chaptal na Montmartre w Paryżu, gdzie wystawia się krótkie sztuki o treci makabrycznej (od 1897, z przerwš w latach 1962-73); (Grand Guignol) przen. okropnoć, makabra, niesamowitoć, czarny humor. Guilbert Yvette - (wym. gilbe:r), 1867-1944, piosenkarka francuska o wiatowej sławie; wychowana w niedostatku, zyskała renomę w Paryżu, wykonujšc piosenki Leona Xanrofa. W 1892 była wedetš rewii Xanrofa Paris-Nouveautes, póniej zdobyła publicznoć artystycznš w kabarecie Divan Japonais (gdzie zachwycali się niš: Emil Zola, bracia Goncourtowie, Alphonse Daudet, Claude Monet, a Toulouse-Lautrec portretował jš wielokrotnie), następnie za znacznie szerszš publicznoć w Eldorado i La Scala (w Paryżu!). Jej występy w USA przyniosły sukces natychmiastowy, a gaże należały do najwyższych w owych czasach. Jej marzenie o rolach w teatrze, spełnione w 1907, nie przyniosło triumfów. W 1924 powróciła na estradę kabaretów w pełni sławy piosenkarskiej. Jest autorkš kilku żywo napisanych tomów wspomnień. Guinevere - (wym. guinewger) żona króla Artura (zob.) w legendzie arturiańskiej. Imię jej w różnych wersjach różnie podawano: Guanhumara, Wenhaver, Gvenour, fr. Guenievre, irl. Finnabair, walij. Gwenhwyvar. W wielu romansach jest córkš króla Leodegrance, który ofiarował Arturowi Okršgły Stół. Uroda jej, podobnie jak pięknoć Heleny Trojańskiej, doprowadza nieuchronnie do porwania, zdrady, wojny i katastrofy; u Geofireya Monmoutha (1137) uwodzi jš bratanek (a. syn) króla, Mordred, który pod nieobecnoć Artura chce zagarnšć królestwo i królowš, co kończy się mierciš Mordreda i Artura. Wg innych jest ona kochankš Lancelota (zob.), a po mierci męża idzie do klasztoru, gdzie umiera; por. też Ginevra. de Guise - zob. Gwizjusze. Gul - zob. Ghul. Gulden - w krajach germ. Xiv i Xv w. moneta złota, dukat, floren, póniej także moneta srebrna; złoty reński, waluta austriacka do 1892; waluta gdańska w 1920-39; floren, waluta holenderska; od rdw.-hol. gulden (florijn) 'złoty (floren)'. Guldynka - myliwska strzelba kulowa, zazw. gwintowana (Xvii-Xviii w.). Gulistan - pers., 'ogród róż', słynniejszy z dwóch głównych utworów (por. Bustan) poety perskiego Saadiego z Szirazu, dzieło moralisty, który pragnie w nim zawrzeć "najpożyteczniejsze przepisy zachowania się w życiu", roztaczajšc przy tym "kwiaty miłej erudycji". Ksišżka, napisana w 1258, składa się z omiu częci, z których 7 pierwszych zawiera po jednej opowieci. Ich tytuły: 1. O królach; 2. O zwyczajach derwiszów; 3. O umiarkowaniu; 4. O zaletach milczenia; 5. O miłoci i młodoci; 6. O staroci; 7. O wychowaniu; częć ósma składa się z 82 sentencji moralnych. Przekład polski (1610-25) Samuela Otwinowskiego, dokonany z przekładu tureckiego pięknš polszczyznš, był pierwszy w Europie. Następny, na jęz. francuski, Andre de Ryera, ukazał się w Paryżu w 1634. Tłumaczenie Otwinowskiego opublikowano dopiero w 1879. Guliwer - Lemuel Gulliver, narrator Podróży Gulivrera (1726), arcydzieła fikcji satyrycznej Jonathana Swifta, powieci w formie dziennika. Guliwer, chirurg okrętowy, odbywa 4 podróże - 4 stadia coraz ostrzejszej i bardziej pesymistycznej satyry na swoich współczesnych, na swoje czasy, na ludzkoć całš: 1. Podróż do Liliputów (zob.), szeciocalowych karzełków żyjšcych w proporcjonalnie zmniejszonym kraju, 2. Podróż do Brobdingnagu (zob.) kraju olbrzymów, 3. do Laputy (zob.) i sšsiedniego Lagado (zob.), oraz 4. do Houyhnhnmów (zob.), koni obdarzonych rozumem, i Jahusów (zob.), zwierzšt w ludzkiej postaci; zob. też Balnibarbi; Blefusku; Cienki (Cienkie i Grube Końce); Glubbdubdrib; Glumdalclitch; Klocek (Wysokie i Niskie); Quinbus Flestrin. Gumno - przest., gwar. pierw. miejsce na podwórzu, gdzie się młóciło za pomocš międlenia zboża przez bydło; póniej, w stodole trójdzielnej, klepisko, boisko; jeszcze póniej: stodoła, spichrz, sšsiek (zapole). Gunia - guńka, ciepłe męskie okrycie wierzchnie, z sukna samodziałowego, w rodzaju płaszcza pasterzy górskich, noszone jeszcze gdzieniegdzie w Polsce, np. na Podhalu przez starszych gazdów: gunia czarna - żałobna, biała - weselna. Gunnar - zob. Gunter. Gunter - król burgundzki, który zaleca się do Brunhildy w Pieni o Nibelungach i w tetralogii operowej Wagnera Piercień Nibelunga (Zmierzch bogów, 1876). W Volsunga Saga (zob.) nosi imię Gunnar. Prawdop. oparty częcioWo na Gundaharze, historycznym władcy Burgundów obalonym przez Hunów w 436; zob. Nibelung. Gupta - Guptowie, dynastia indyjska, zał. przez Czandraguptę I w 320, panujšca w Iv-Vi w., która zjednoczyła Indie płn., rozwinęła gospodarkę, rzšdziła humanitarnie, opiekowała się naukš i sztukš. Panowanie Guptów, zwane złotym wiekiem dziejów Indii, było też okre...
Semi111