Inflacja – (poch. łac. Inflacio – rozdęcie) podlega mu rynek pieniężny. Mamy doczynienia z nadmiarem pieniądza w obiegu.
Inflacja (w podejściu od strony objawów) to proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen rynkowych w danym okresie czasu (dekady kwartalne, typowym okresem jest rok), najczęściej spowodowany tym, że globalny popyty w gospodarce przewyższa podaż.
Inflację należy mierzyć przeciętną stopą wzrostu cen.
Dlaczego występuje inflacja? Odpowiedź sprowadza się do odpowiedzi, dlaczego rosną ceny towarów i usług konsumpcyjnych.
Przyczyny inflacji:
1) Rosnące koszty produkcji – koszty spowodowane rosnącymi cenami materiałów, podatków, odsetek – inflacja kosztowa (podażowa) – przyczyny po stronie producenta.
2) Po stronie popytu – jest nadmierny popyt – ludzie mają za dużo pieniędzy, zbyt szybki wzrost płac (np. dzięki związkom zawodowym), szybszy niż produkcja – wynik wzrostu zagregowanego popytu.
3) Nadmierna ilość pieniądza w obiegu
Równanie FISHERA:
M x V = P x Q (T)
M – ilość pieniądza w obiegu
V – szybkość obiegu pieniądza (mierzona ilością transakcji obsłużonych przez jednostkę pieniądza w ciągu roku)
P – poziom cen (średnia cena danego produktu)
Q – liczba produktów (usług) w jednostkach fizycznych
P.Q – wartość wszystkich dóbr i usług – ilustruje podaż
M.V – ilustruje popyt
4) W budżecie państwa (plan wydatków i dochodów państwa) Wydatki są większe od dochodu (musimy pożyczać pieniądze. Powstają wydatki nieplanowane – pojawia się problem komu nie dokładać (wojsku, szkolnictwie, służbie zdrowia, itp.), z czym z kolei wiążą się strajki, demonstracje.
5) Nadmierny popyt inwestorów również powoduje inflację – wzrasta cena maszyn, urządzeń, rosną ceny usług budowlanych
6) Wzrost eksportu – zmniejsza się podaż co powoduje wzrost ceny – inflację
Rozróżniamy następujące typy inflacji:
Inflacja podażowa (kosztowa) – rosną koszty produkcji. Przyczyny:
§ wzrost cen surowców i materiałów – kiedy zmniejsza się ich podaż
§ wzrost cen surowców i materiałów (na rynkach światowych) jest czynnikiem zewnętrznym
§ wzrost oprocentowania kredytów
§ wzrost cła
§ podatki
§ charakter polityczny: częste zmiany rządu,, skłonność polityków do ulegania naciskom społecznym na wzrost wydatków
Inflacja strukturalna – kiedy się zmienia struktura produkcji np.: ziemniaki zastępujemy frytkami lub chipsami.
Inflacja dochodowa – źródłem jest walka o podział dochodów między różne grupy społeczne, które są uprzywilejowane, chciałyby umocnić swoją pozycję kosztem innych, każda grupa chroni swoją pozycję.
Inflacja ukryta – trwała nadwyżka popytu nad ograniczoną podażą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.(występowała głównie w krajach komunistycznych) Skutki tej inflacji to głęboka nierównowaga na rynku, upokarzające kolejki, kupowanie na zapas, spekulacja, nieuprzejma obsługa, przekupstwo nadmierne zużycia energii, materiałów, paliwa; nielegalne zaopatrzenia
W zależności od tempa wzrostu cen możemy rozróżnić:
a) inflację pełzającą – nie rodzącą zbyt negatywnych skutków
b) inflację kroczącą – wzrost cen sięga kilkunastu % w skali rocznej (taki ruch cen daje się przewidzieć i uwzględnić w podejmowanych decyzjach)
c) inflację galopującą – wzrost cen od kilkudziesięciu do 100% w skali rocznej
d) hiperinflację – wzrost cen o więcej niż 50% w skali miesiąca działa ona już destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizuje stosunki społeczno-polityczne, osłabi wiarygodność finansową u wierzycieli
Istnieje m. in. monetarystyczna teoria inflacji, wychodząca z założenia, że inflacja w ostatecznym rezultacie jest zjawiskiem pieniężnym. Jest ona w istocie rzeczy teorią popytową. Wg monetarystów inflacja wynika z nadmiernej podaży pieniądza w stosunku do realnego produktu narodowego brutto.
Teoria ta oraz nowa klasyczna ekonomia wykazuje że bezrobocie nie jest żadnym problemem społecznym, zaś inflacja może być zredukowana do minimum przy rozmiarach dochodu narodowego odpowiadających istniejącym zdolnościom produkcyjnym.
Keynesistowska teoria inflacji opiera się na zjawisku wzajemnej konkurencji między stopą bezrobocia a stopą inflacji
Przymusowe bezrobocie spowodowane jest niedostatecznym globalnym popytem. Ważniejsze jest zwalczanie bezrobocia przez wzrost całkowitych wydatków wchodzących w skład globalnego popytu, nawet jeśli będzie prowadziło to do wzrostu pełzającej inflacji.
Skutki, konsekwencje inflacji:
- powoduje redystrybucję dochodu narodowego na rzecz grup bogatszych kosztem ludzi biedniejszych: rencistów, emerytów (ludzi otrzymujących stałe dochody),
- powoduje spadek wartości pieniądza, czyli jego deprecjację,
- zniechęca do oszczędzania,
- obniża ciężar spłaconych kredytów,
- niszczy rachunek ekonomiczny (nikt nie wie jakich żądać cen), powoduje duże zamieszanie w kalkulacji kosztów produkcji,
- rodzi niepewność co do oczekiwanych zysków przez co zniechęca do podejmowania ryzykownych inwestycji
- powoduje wzrost stopy oprocentowania kredytów na działalność inwestycyjną (zwłaszcza kredytów długoterminowych – co odbija się niekorzystnie na budownictwie mieszkaniowym, postępie innowacyjnym i wzroście produkcyjności pracy)
- osłabia eksport (waluta krajowa stopniowo traci na wartości w stosunku do innych walut wymienialnych w krajach o niższej inflacji)
- prowadzi do dewaluacji waluty krajowej, która wzmacnia pozycje eksporterów, ale osłabia pozycje importerów co stanowi z kolei przyczynę dalszego wzrostu cen
- wprowadza zamieszanie na rynku papierów wartościowych, przez co zakłóca system finansowy kraju
- pogłębia niepewność jutra i prowadzi do obniżenia realnych dochodów ludności
Kto traci na inflacji:
1. grupy społeczne, które mają stałe dochody
2. ci, którzy pożyczają komuś pieniądze
3. z jednej strony inflacja sprzyja zaciąganiu kredytu, ale z drugiej strony jest czynnikiem zniechęcającym do oszczędzania,
4. inwestor – nie wie kiedy, w jakim czasie nakłady się zwrócą.
Każda inflacja prowadząca do wzrostu cen bez wzrostu produkcji jest zjawiskiem niepożądanym zarówno przez przedsiębiorców jak i konsumentów. Jest ona jednak nieunikniona. Inflacja jest konsekwencją toczącej się między różnymi grupami społecznymi walki o podział dochodu narodowego, które wymuszają decyzje o konsekwencjach inflacyjnych, na czym traci większość społeczeństwa.
Sposoby walki z inflacją:
Ze względu na negatywne skutki inflacji walka z nią jest jednym z priorytetów polityki gospodarczej państwa.
Należy przede wszystkim nie dopuścić aby inflacja osiągnęła rozmiary wymykające się spod kontroli rządu.
Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej odpowiedzi jak zwalczać inflację. Zależy to w dużym stopniu od diagnozy przyczyn inflacji, a także od warunków określonego kraju, w którym występują procesy inflacyjne.
Wg współczesnej teorii neokeynesistowskiej należy:
1. hamować wzrost cen przez odpowiednie hamowanie wzrostu płac pieniężnych (podatek od ponad normatywnych wzrostów wynagrodzeń; przekonywanie związków zawodowych, aby wzrost płac nie przekraczał wzrostu cen, lecz dokonywał się dzięki wydajności pracy)
2. dążyć do likwidacji deficytu budżetowego (podwyższanie obciążeń podatkowych, drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, co jednak z kolei grozi recesją i wzrostem bezrobocia) W krótkim okresie czasu deficyt budżetowy można finansować pieniądzem znajdującym się w obiegu i ściągniętym przez sprzedaż obligacji skarbowych, bądź przez zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym)
3. odpowiednio regulować dopływ pieniądza do obiegu za pośrednictwem polityki banku centralnego (zmiany stopy rezerw obowiązkowych, co umożliwia kreację pieniądza przez banki komercyjne oraz zmiany stopy dyskontowej od kredytu refinansowanego, która wywiera wpływ na wysokość stopy oprocentowania depozytów i kredytów – skłonność do oszczędzania i do inwestycji)
4. Likwidacja monopoli i dążenie do konkurencji doskonałej
Deprecjacja – spadek siły nabywczej pieniądza krajowego oraz spadek jego wartości w stosunku do innych walut następuje zwykle w skutek inflacji.
Deflacja – ciągły spadek poziomu cen. Zmniejszenie ilości pieniędzy w obiegu, które prowadzi do powstania nadwyżki globalnej podaży rynkowej nad efektywnym popytem i powoduje spadek cen i zatrudnienia.
Aprecjacja – siła nabywcza pieniądza rośnie. Zwyżka kursu pieniądza na rynku walutowym – przeciwieństwo deprecjacji.
Agregacja – tworzenie pewnych wielkości ekonomicznych
Koszyk – pewna kombinacja odzwierciedla pewną strukturę zakupów gospodarstw domowych.
Pewne produkty reprezentują wszystkie podrodzaje produktów (np.: bułka – małe, słodkie...)
Dewaluacja – spadek kursu wymiennego waluty krajowej
Denominacja – pieniądz traci na wartości
MIERNIKI INFLACJI:
1) Indeks cen dóbr produkcyjnych (ICP)
- oferowane przez producentów:
· ceny surowców
· ceny materiałów.
Mierzy ceny, które płacą producenci, gdyż obejmuje czynniki produkcyjne, z wyjątkiem pracy. Stanowi on pojemny miernik wpływu inflacji na przemysłowy sektor gospodarki.
2) Indeks cen dóbr konsumpcyjnych (ICK)
- ceny detaliczne
Służy do badania wpływu inflacji na gospodarstwa domowe, czyli konsumentów, gdyż mierzy przeciętny poziom cen typowego koszyka dóbr i usług konsumowanego przez typową rodzinę.
3) Deflator Produktu Narodowego Brutto (deflator PNB)
Deflator =
n – nominalny – produkt brutto w cenach bieżących
r – realny – produkt brutto w cenach stałych
Jest to najobszerniejszy miernik inflacji, który nie mierzy wpływu inflacji tylko na jakąś grupę, np. konsumentów lub producentów, ale obejmuje największą ilość cen.
EKONOMICZNE FUNKCJE PAŃSTWA:
Rozróżniamy trzy podstawowe funkcje w gospodarce:
- funkcja alokacyjna
- funkcja redystrybucyjna
- funkcja stabilizacyjna
Funkcja alokacyjna państwa – polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego.
Alokacja – jest to podział i przeniesienie ograniczonych zasobów między różne dziedziny zastosowania. Alokacja odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego.
Mechanizm rynkowy nie zapewnia racjonalnej alokacji bez ingerencji Państwa. Struktura produkcji nie odpowiadała w pełni zapotrzebowaniu społeczeństwa.
Prywatyzacja – zmiana formy własności z państwowej na prywatną
Nacjonalizacja – zmiana formy własności z prywatnej na państwową
Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Dlatego też zasadniczym zadaniem państwa w tej gospodarce jest raczej rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, niż ich ograniczanie.
Dobra prywatne – to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę nie może być konsumowane przez inną osobę. Zasób dóbr jest ograniczony. Dobra są przedmiotem rywalizacji między konsumentami. Produkcja tych dóbr jest produkcją rentowną.
Dobra publiczne – to takie dobra, które będąc konsumowane przez jedną osobę mogą być konsumowane przez innych ludzi np. czyste powietrze, obrona narodowa - jest usługą, z której możemy korzystać na wszystkich prawach
Dobra społecznie pożądane – dobra o których społeczeństwo sądzi, że każdy powinien posiadać te dobra bez względu na to czy chce, czy nie. np. oświata i ochrona zdrowia.
Oświata - uzyskanie wykształcenia zwiększa efektywność działania jednostki. Oświata obowiązkowa i bezpłatna do 18 lat.
Ochrona zdrowia – łatwiej jest zapobiegać chorobom jak je leczyć. Badania okresowe i szczepienia są bezpłatne.
Dobra społecznie nie pożądane - dobra te ze społecznego punktu widzenia powinny być eliminowane.
Czy produkcja alkoholu jest opłacalna? – dla Państwa tak , ponieważ Państwo bierze 95% ceny akcyzy. Państwo wprowadza akcyzę po to, aby zmniejszyć ich konsumpcję.
Do istotnych zadań państwa należy m.in.
- określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, a w ramach tej formy własności poszukiwanie takich rozwiązań instytucjonalno-prawnych, które pozwalają na precyzyjne rozgraniczenie praw własności do poszczególnych zasobów między różne społeczności i instytucje, aby w przypadku niekontrolowania własności nie dochodziło do marnotrawstwa zasobów.
- innym ważnym zadaniem jest wprowadzenie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać.
- Ważnym zadaniem jest także wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki do założeń konkurencji doskonałej – zwalczanie struktur i praktyk monopolistycznych, eliminowanie barier wejścia na rynek.
Monopol prowadzi m. in. do:
- nie pełnego wykorzystania potencjału,
- budowania cen przez monopol
- hamowania postępu technicznego
- narzucania innym podmiotom warunków – ceny, terminy, formy płatności
- wykorzystywania pozycji monopolistycznej (przedłużanie terminów płatności, zbijanie promocji, żądanie płacenia za miejsce na półce w hipermarketach
Taki monopol można zlikwidować przez działania legistracyjne
- Następnym problemem zmuszającym do ingerencji państwo jest występowanie negatywnych efektów zewnętrznych, dóbr publicznych oraz dóbr szczególnie niekorzystnych lub szczególnie korzystnych, np. konsekwencje decyzji ekonomicznych jednostek lub przedsiębiorstw wpływające na sytuację innych, lecz nie konsumowane przez poziom cen np. decyzja o budowie autostrady.
Ujemne skutki: hałas, spaliny, zajęcia gruntów, zanieczyszczanie środowiska.
Dla Inwestora jest najważniejsze to, aby wybudować jak najtaniej i żeby szybko zwróciły się koszta. nie dba o to aby zrobić przejścia dla zwierząt, ochronić osiedla przed hałasem – tu potrzebna jest więc ingerencja i kontrola państwa.
- Niewątpliwą zasługą państwa jest też udział w walce z zanieczyszczeniami środowiska naturalnego, wyrażający się nie tylko w ustalaniu norm zanieczyszczeń, nakładaniu kar, czy egzekwowaniu administracyjnych nakazów i zakazów lecz np. przez tworzenie odpowiednich bodźców do działania w zakresie ochrony środowiska – zniżki podatkowe.
Funkcja redystrubucyjna - polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami.
Państwo przejmuje część dochodów i poprzez transfery pieniężne przekazuje je tym osobom, które mają niskie dochody.
Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.
Głównymi formami pomocy ze strony państwa są więc różnego typu świadczenia pieniężne (transfery), w tym:
- dofinansowywane przez państwo (emerytury i renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych),
- w całości finansowane przed państwo (zasiłki dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne, dodatki mieszkaniowe)
- świadczenia w naturze (powszechna służba zdrowia i oświata)
Negatywne zjawiska:
- wszystkie zjawiska trzeba finansować (poziom tych świadczeń będzie wysoki).
...
WSCiL