RYZYKO ZAWODOWE
dr inż. Zbigniew Nędza
Przez pojęcie ryzyka należy rozumieć funkcję prawdopodobieństwa wystąpienia określonych niebezpiecznych zdarzeń i wynikających z nich konsekwencji. Każde ryzyko można rozpatrywać jako:
■ akceptowalne, dające przy odpowiednich środkach profilaktyki możliwość uzyskania „bezpiecznej produkcji", przy zminimalizowanym zagrożeniu bezpieczeństwa,
■ tolerowane, które noże być w określonych warunkach tolerowane, ale nie może być akceptowane,
■ nietolerowane które nie pozwala na „ probezpieczną produkcję", w takim przypadku należy podjąć decyzję o zaniechaniu toku produkcji.
Ryzyko towarzyszy każdej działalności człowieka. W przedsiębiorstwie przemysłowym, w którym proces produkcji realizowany jest w systemie „ człowiek -obiekt techniczny - środowisko" dotyczy ono wszystkich elementów tego systemu. Zakłócenia w działaniu któregokolwiek z nich mogą doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka, uszkodzenia obiektu technicznego lub zanieczyszczenia środowiska, a w konsekwencji do zakłóceń w realizacji procesu produkcyjnego. Występowanie ryzyka jest zawsze konsekwencją istnienia zagrożeń. Zagrożenia mogą być związane z każdym z elementów systemu „człowiek - obiekt techniczny -środowisko", których pewne właściwości powodują w określonych sytuacjach zakłócenia w funkcjonowaniu całego systemu bądź jego części, a w rezultacie ich uszkodzenia. Człowiek w środowisku pracy jest narażony na oddziaływanie różnorodnych czynników zagrażających. Można je podzielić na:
■ szkodliwe, wynikiem oddziaływania których może być stopniowe pogorszenie stanu zdrowia człowieka,
■ niebezpieczne, mogące powodować powstawanie urazów,
■ uciążliwe, których oddziaływanie może utrudniać pracę lub obniżać zdolność jej wykonywania, nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia.
Wśród wymienionych czynników można wyróżnić fizyczne, chemiczne, biologiczne oraz psychofizyczne.
Potrzeba oceny ryzyka zawodowego w krajach Unii Europejskiej została dostrzeżona już dawno. Znalazło to odbicie w wydanej w 1989 roku Dyrektywie Ramowej 89/391/EWG, która zawiera zapis o obowiązku oceny ryzyka związanego z wykonywaną pracą oraz zaleca wykorzystanie wyników tej oceny przy podejmowaniu decyzji dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Obowiązujący w Polsce znowelizowany Kodeks Pracy zgodnie z artykułem 226 nakłada na pracodawców obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Wprowadzenie obowiązku informowania o ryzyku zawodowym wiąże się z koniecznością jego analizy. Powinna ona określać jak poważne dla zdrowia człowieka mogą być następstwa zagrożeń i jakie jest prawdopodobieństwo, że następstwa te wystąpią, informacja o ryzyku zawodowym powinna być podana w sposób zrozumiały dla pracownika eksponowanego na zagrożenia. Powinna ona również wskazywać pracodawcy, gdzie i jakie środki należ zastosować, by to ryzyko zminimalizować do poziomu uzasadnionego i świadomie akceptowanego.
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO
Podstawy prawne oceny ryzyka zawodowego
1) Kodeks pracy art. 226 - Pracodawca jest zobowiązany infor-
mować pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed tymi zagrożeniami.
2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r., w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - § 39 ust. 1 - Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
3) PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.
Ocena ryzyka to proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka.
Podstawowe cele oceny ryzyka zawodowego
Przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego ma na celu:
• sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe,
• wskazanie pracownikom jak i organom nadzoru i kontroli, że przeprowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ochronne,
• dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowiska pracy, materiałów oraz organizacji pracy,
• ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,
• zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.
gólne zasady przygotowania oceny ryzyka zawodowego
Ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać, gdy:
• nie oceniono jeszcze ryzyka w zakładzie,
• przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,
• przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych),
• po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy,
• po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych,
• gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swoją aktualność.
Sposób przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego zależy przede wszystkim od:
• wielkości organizacji,
• rodzaju zagrożeń.
Proces przygotowania oceny ryzyka zawodowego powinien obejmować:
• zapewnienie zasobów niezbędnych do prowadzenia oceny ryzyka zawodowego,
• wyznaczenie odpowiednich osób do przeprowadzania oceny ry-.zyka zawodowego,
• określenie potrzeb szkoleniowych i zapewnienie szkolenia osobom przeprowadzającym ocenę ryzyka zawodowego,
• zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego,
• zapewnienie osobom oceniającym ryzyko zawodowe dostępudo odpowiednich informacji i zasobów (w tym potrzebnych konsultacji i usług),
• przeprowadzenie analizy struktury organizacyjnej w celu sporządzenia wykazu stanowisk pracy,
• określenie sposobu informowania pracowników o wynikach oceny ryzyka zawodowego,
...
Jussy_S